خلاقیت، نیروی پیشران نوآوری های علمی، فناوری و فرهنگی است و می تواند به عنوان یکی از شایستگی های کلیدی قرن بیست و یکم تلقی شود. خلاقیت معمولا به عنوان تولید ایده، بینش یا راه حل مسئله تعریف می شود. اینکه چه عواملی در تسهیل شناخت خلاقانه نقش دارند از مدت ها پیش مورد بررسی قرار گرفته است و اگرچه اخیرا نقش مفید و موثر موسیقی در شناخت مشخص گردیده، اما اطلاعات اندکی درباره تاثیر موسیقی بر شناخت خلاقانه وجود دارد. این قسمت نیازمند بررسی و تحقیقات بیشتر می باشد.
برای بررسی تاثیر موسیقی بر شناخت خلاقانه، دکتر <<سایمون ریتر>> از دانشگاه رادبود و دکتر <<سام فرگوسن>> از دانشگاه فناوری سیدنی پرسشنامه هایی را در اختیار ۱۵۵ داوطلب قرار دادند تا آنها را پر کنند. این داوطلبان به گروه های آزمایشی تقسیم شدند. هر گروه به یکی از چهار نوع موسیقی مختلف گوش داد که موسیقی ها بسته به ظرفیت هیجانی (مثبت یا منفی) و انگیزش (کم یا زیاد) تحت عناوین <<آرام بخش، شاد، غمگین و اضطراب آور>> تقسیم بندی شدند. یک گروه کنترل هم به سکوت گوش داد.
پس از پخش موسیقی، داوطلبان فعالیت های شناختی متعددی را انجام دادند که قوه تفکر خلاقانه واگرا و همگرای آنها را می آزمود. آن دسته از داوطلبانی که به اصلی ترین و مفیدترین راه حل ها برای انجام یک کار دست یافتند، امتیازات بالایی در خلاقیت واگرا بدست آوردند اما داوطلبانی که به یک راه حل خوب برای دست پیدا کردند، امتیازات بالایی در خلاقیت همگرا تصاحب کردند. محققان دریافتند که گوش دادن به موسیقی شاد باعث تسهیل قوه خلاقانه واگرا و بهبود آن می شود. متغیرهای به کار رفته در شرایط موسیقی شاد می تواند انعطاف پذیری در تفکر را افزایش دهد؛ پس داوطلب می تواند به راه حل های بیشتری برسد که اگر در سکوت مشغول به کار می شدند، چنین امری تحقق پیدا نمی کرد و امکان حصول راه حل های بیشتر از وی سلب می شد.
در دنیای امروز، از موسیقی برای تاثیر گذاری بر امور مختلف استفاده می شود؛ به طور مثال موسیقی در زمینه پزشكی به عنوان نوعی درمان مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه موسیقی در تسریع امر شفابخشی، كاهش فشار خون، درمان كودكان بیش فعال، بیماری های روحی، افسردگی به ویژه افسردگی پس از زایمان، كاهش اضطراب و استرس، درمان بی خوابی، رشد بهتر نوزادان نارس و. به كار برده می شود.
جولیوس پرتنوی، پژوهشگر مطرح موسیقی طی تحقیقات زیادی دریافت كه موسیقی قادر است بر سرعت سوخت و ساز بدن، كاهش یا افزایش فشار خون، سطح انرژی بدن، سیستم گوارشی و. (بسته به نوع موسیقی ای كه پخش می شود) اثر مثبت یا منفی بگذارد. مثلا موسیقی های ملایم مانند موسیقی كلاسیك اثربخشی بهتری روی بدن دارند و باعث افزایش آندروفین در بدن می شوند. همچنین 30 دقیقه گوش دادن به موسیقی اثری معادل یك دوز قرص والیوم دارد.
بد نیست بدانید كه با گوش دادن به موسیقی، هر دو نیمكره مغز (نیمكره های چپ و راست) درگیر فعالیت های ذهنی می شوند. البته منظور ما از موسیقی فقط خواندن شعر نیست بلكه ساز زدن، ملودی، تُن، انواع صدا ها، آكورد و ریتم را نیز شامل می شود.
تاثیر موسیقی بر افزایش حافظه و تمركز
موسیقی از طریق تحریك فرد برای دقت بیشتر نسبت به نوع صدا ، ریتم، ملودی، آهنگ، جهت صدا و. در افزایش حافظه و تمركز مؤثر است؛ به همین دلیل، اغلب دانش آموزانی كه به نوعی با موسیقی در ارتباط هستند در مدرسه و دانشگاه موفق تر هستند.
امروزه ثابت شده كه حافظه می تواند از طریق موسیقی تقویت شود و افرادی كه از كودكی در معرض آموزش و بازی های موسیقایی بوده اند ، حافظه بسیار بهتری دارند. ریتم، ملودی، هارمونی و. جزو عواملی هستند كه موجب تقویت حافظه می شوند. در آزمایشی كه در دانشگاه هنگ كنگ انجام شد، ۴۵ نوازنده اركستر بین سنین ۶ تا ۱۵ سال از لحاظ قدرت حافظه و به خاطر سپردن كلمات، مورد بررسی قرار گرفتند.
پژوهشگران دریافتند كه كودكان نوازنده نسبت به هم سن و سالان غیرنوازنده خود به مراتب كلمات بیشتری را حفظ می كنند. پس از یك سال آزمایش دیگری از این گروه گرفته و مشخص شد كه حافظه كودكانی كه هنوز نوازنده اركستر هستند نسبت به سال گذشته توانمند تر شده ، درحالی كه حافظه كسانی كه از اركستر جدا شده اند ، در همان سطح باقی مانده است. همچنین موسیقی كمك به درك و انتقال بهتر مفاهیم به افراد می كند كه از اركان مهم موفقیت در زندگی است.
برخی از مناطق مغز كه در هنگام گوش كردن به موسیقی یا بازی های موسیقایی، فعال می شوند در 2 گروه:
1-كسانی كه با موسیقی به صورت حرفه ای - چه نواختن و چه شنیدن- در ارتباطند
2- افرادی كه با موسیقی آشنایی ندارند در جدول زیر مشخص است.
اما متأسفانه برخی موسیقی ها به طور عكس عمل كرده و حتی باعث بیماری می شوند. استفاده از موسیقی های نامناسب همانند وارد كردن زهر به بدن است. دانشمندان در این زمینه، آزمایشی را روی تعدادی از گیاهان انجام دادند. تعدادی گیاه از یك نوع و در شرایط آب و هوایی یكسان، به 2 گروه تقسیم شدند. برای گروهی از آنها، موسیقی راك را با صدای بلند پخش كردند و دیدند كه پس از مدتی گیاهان پژمردند و تعدادی نیز خشك شدند و برای گیاهان گروه دوم، موسیقی كلاسیك ملایم پخش كردند و شاهد رشد سریع تر آنها بودند.
موسیقی، عنصر بسیار قدرتمندی است كه همانند یك داروی شفابخش عمل می كند و حتی ممكن است شما به آن معتاد نیز بشوید. دیوید تیم، نویسنده كتاب <<راز تاثیر گذاری موسیقی>> در مقدمه كتاب خود می نویسد: موسیقی بیش از یك زبان است. در واقع موسیقی رب النوع زبان هاست.
در واقع موسیقی در میان تمام هنر ها منحصر به فرد است زیرا به طور قدرتمندانه ای روی سطح هوشیاری افراد اثر می گذارد. اگر شما به شیوه ای صحیح موسیقی را وارد زندگی خود كنید، می توانید تا سالیان سال از اثرات مثبت آن روی خود و فرزندانتان بهره گیرید اما فراموش نكنید، به همان اندازه كه موسیقی می تواند تاثیرات خوب بگذارد ، قادر است زیان بخش نیز باشد.
اثرات موسیقی بر کودکان
والدین و مربیان می توانند از همان دوران كودكی علاقه به موسیقی را در كودك ایجاد كنند. برای این كار چند مورد پیشنهاد می شود.
موسیقی برای نوزاد
برای كودكتان منتخبی از سبك های مختلف موسیقی را پخش كنید و اگر سازی می نوازید، اجازه دهید در بخشی از زمان تمرینتان، او نیز نزدیك شما باشد. البته مراقب باشید كه شدت صدا، متوسط باشد زیرا صدا های بلند به شنوایی كودك آسیب می رساند.
خواندن برای نوزاد
این مهم نیست كه شما چقدر در خواندن تبحر دارید؛ شنیدن صدای شما باعث می شود كه كودكتان بهتر با كلمات و زبان مادری خود آشنا شود. نوزادان، عاشق ریتم و ملودی هستند. آنها توانایی این را دارند كه یك ملودی خاص را از بین چند ملودی كه می شنوند، تشخیص دهند.
خواندن با كودك
هنگامی كه بچه ها بزرگ می شوند، از آوازخواندن لذت بیشتری می برند. كنار هم قرار دادن كلمات یك آهنگ در حقیقت به مغز كودك كمك می كند تا سریع تر یاد بگیرد و برای مدت طولانی تری آن را در خود جا دهد (تقویت حافظه)؛. به همین دلیل ، اكثر ما آهنگ هایی را كه در كودكی شنیده یا خوانده ایم به خاطر داریم حتی اگر سال ها از خواندن یا شنیدن آنها گذشته باشد.
یادگیری موسیقی
اگر شما تصمیم دارید كه فرزندتان نواختن یك ساز را یاد بگیرد، نیازی نیست كه تا 8-7 سالگی او صبر كنید و آنگاه او را به كلاس بفرستید؛ مغز كودكان همیشه آماده دریافت اطلاعات جدید است. آنها آمادگی یادگیری موسیقی از سنین كم را دارند. بسیاری از كودكان 4 یا 5 ساله، عاشق ساختن یك آهنگ، خواندن و نواختن ساز های ساده هستند و شروع این كار در زمانی كه آنها سن چندانی ندارند، كمك می كند تا موسیقی به جزء لاینفك زندگی آنها در تمام عمر بدل شود.